Meer meer meer!

Het is dinsdagmiddag 22 januari 2019. Terwijl Nederland verdwijnt onder een sneeuwdek en er een file van meer dan 2000 kilometer op de wegen zal ontstaan rijden Mirjam en ik naar Sneek. Op weg naar de eerste Avond van de Vriendschap in 2019. Het begin van een lange reis langs de mooiste en meest waardevolle vriendschappen. 

Van een jonge Armeense vluchteling met een bejaarde Fries.

Uit de jeugdjaren van een bijzondere burgemeester.

Van een anoniem slachtoffer van geweld in een Beschermd Wonen-project.

En veel meer. Meer meer meer!

Een jaar geleden zijn wij begonnen met Podium Harlingen, een project waarmee we door het land reizen om bijzondere mensen de gelegenheid te geven hun verhalen te vertellen en hun muziek te laten horen. Altijd origineel, oprecht, waargebeurd, uit het leven gegrepen en met een boodschap. Altijd vanuit een gevoel van vriendschap, want dat is onze drijfveer, omdat vriendschap mensen gelukkiger maakt en de samenleving beter en zelfs veiliger. Ik noem dat de maatschappelijke waarde van vriendschap.

Het is niet alleen maar een mooi en blijmoedig – ‘soft’ – verhaal, want vriendschap heeft ook een rauwe, harde, soms inktzwarte kant. Geen licht zonder duisternis. De medemens als reddingsboei. It takes strength to be gentle and kind, zoals Morrissey zong in “I Know It’s Over” van The Smiths. Goede vrienden vertellen elkaar de waarheid, ook als deze onprettig of confronterend is. Juist dan. Alleen zo behoed je elkaar voor (verder) afglijden. Ellende. Ongeluk. Goed is sterker dan kwaad. 

Maar vriendschap blijft natuurlijk vooral vrolijk en inspirerend. Optimistisch. Positief. Prachtig om te delen. Elkaar te omarmen. Te troosten. Te stimuleren. Te genieten. Te geven. En te nemen. Samen. Op het podium en in het publiek.

Sinds 2015 organiseren wij Avonden van de Vriendschap. Na een een succesvolle pilot, in april 2017 op Kanaleneiland in Utrecht, heeft het Leger des Heils dit concept geadopteerd voor hun Bij Bosshardt-huiskamers die wij speciaal voor de gelegenheid omtoveren tot eenmalige pop-up theaters, met alles erop en eraan. Ik stel het programma samen en presenteer de avond, Mirjam verzorgt de rest: vormgeving, techniek, productie en het zakelijke gedeelte. Een vriendschap onder firma, zoals Bojan Bajic van Podium Vlieland een soortgelijke samenwerking beschreef in het verhalenboek “Echte Vriendschap” (te koop in onze internetwinkel).

Bij Bosshard Sneek bestaat pas twee jaar. Hier vindt vanavond de aftrap plaats van een tour die ons naar acht steden zal voeren. Na Sneek volgen nog Urk, Groningen, Zwolle, Utrecht, Rotterdam, Almelo en tenslotte, op 25 april, Amsterdam. 

De ruimte waar normaal gesproken tafels en stoelen staan en koffie en soep worden geschonken aan mensen die het, om wat voor reden dan ook, sociaal-maatschappelijk lastig hebben, is kaal en leeg. Gestript door de deelnemers en vrijwilligers van het Leger des Heils. Aan ons is nu de taak om hier een intiem theatertje te bouwen met plaats voor 50 tot maximaal 75 toeschouwers. Een podium met professioneel licht en geluid. De toegang is gratis. Iedereen is welkom. Ondanks de barre weersomstandigheden zal Bij Bosshardt Sneek vrijwel helemaal vol stromen.

Om half acht is het zover. Het publiek stroomt binnen en krijgt bij de koffie een stuk taart, vanmiddag gebakken door een aantal meiden die kind aan huis zijn Bij Bosshardt, onder leiding van Aram Makaryan (25) uit Armenië. Hij is sinds een jaar chef van de keuken. Als veertienjarige vluchtte hij met zijn vader, moeder en broer om politieke redenen naar Nederland. Vijf AZC’s en elf jaren vol vertwijfeling en onzekerheid later weten ze nog steeds niet of ze mogen blijven. Aram vult zijn dagen met allerlei vormen van vrijwilligerswerk, o.a. voor de Stichting De Vrolijkheid. Hij spreekt perfect Nederlands en is een onbezoldigde, fulltime weldoener voor jong en oud. Een modelburger die een vaste plaats in onze samenleving verdient. Terwijl zijn familieleden het met de dag moeilijker krijgen (ze wonen momenteel met z’n vieren noodgedwongen in een éénkamerwoning in het AZC) weet Aram het vege lijf te redden dankzij een vriend die hij het afgelopen jaar heeft ontmoet en die hem de helpende hand heeft gereikt, o.a. door hem tijdelijke woonruimte aan te bieden. Een 70-jarige man uit Sneek. Aram en hij zijn het levende bewijs – en zoveelste voorbeeld – dat vriendschap de ultieme vorm van integratie is. Wie goed doet, goed ontmoet. 

Ik heb Aram een week eerder ontmoet, op voordracht van Bij Bosshardt, en het was vriendschap op het eerste gezicht. Vanavond zal hij zijn levensverhaal op het podium vertellen. Afgelopen vrijdag zaten we samen al even in Noardewyn Live, het muziekprogramma van Omrop Fryslân dat wordt gepresenteerd door Willem de Vries die ook al behoorlijk is gegrepen door het vriendschapsvirus.

Iets voor achten is het zover. Ik open de Avond van de Vriendschap met mijn presentatie over de maatschappelijke waarde van vriendschap, geïnspireerd door de positieve criminologie. Veiligheid creëer je niet alleen door het kwaad te bestrijden en te elimineren maar vooral ook door het goede in de mens te stimuleren. 

Aram is mijn eerste gast. Ademloos luistert men naar zijn verhaal. Zijn bejaarde vriend is er nog niet. Hij komt pas na de pauze en wil verder graag in de anonimiteit blijven. Hij wil niet met zijn weldaad te koop lopen. 

De Armeense achtergrond van Aram is actueel en urgent, omdat juist deze week de brede maatschappelijke discussie over het kinderpardon weer nieuw leven is ingeblazen door een (voor asielkinderen positieve!) ommezwaai vanuit het CDA. Het is vandaag voorpaginanieuws. Er is nu een kamermeerderheid voor het versoepelen van de regels voor het kinderpardon. Des te schrijnender is de uitzetting, gisteren, van het Armeense gezin Grigoryan: een vader, moeder en hun drie in Nederland geboren kinderen Shushan (8), Vrej (5) en Jemma (3). 

Aram vertelt, zittend op het podium, over zijn relatie met de betreffende familie. Ze zijn goed bevriend. Hij was hoogstpersoonlijk getuige van het traumatische vrachtwagenongeluk dat Shushan overkwam en maar ternauwernood overleefde. Omdat razendsnel 1-1-2 werd gebeld. Door hem. Aram legt haarfijn uit waarom deze uitzetting schokkend en onmenselijk is. Met name voor de kinderen. Maar ook een flagrante vorm van onrecht. Anders dan de bekende zaak van Lili en Howick. Die uiteindelijk wél mochten blijven dankzij de steun en hulp van hun Nederlandse vrienden. 

Na Aram betreedt de Italiaanse troubadour Francesco Arriu het podium. Een wereldreiziger die is neergestreken in het Friese dorpje Schalsum en onlangs het album “Canzoni della vita” uitbracht. Hierop getuigt hij met zijn warme melodieën en teksten van waargebeurde vriendschapsverhalen die hij in allerlei landen is tegengekomen. Het eerste lied gaat over mensen die werden onderdrukt op Sardinië, het geboorte-eiland van Francesco, en daardoor moesten vluchten, hun geliefde vrienden en familieleden noodgedwongen achterlatend. Het sluit volledig aan bij de ervaringen van Aram, zijn familie en de andere Armeense kwesties.

Mijn volgende gast is Marga Waanders. Zij was burgemeester van Dokkum (ten tijde van de Zwarte Piet-discussie) en werd onlangs geïnstalleerd in de nieuwe Friese fusiegemeente De Waadhoeke rond Franeker. Ik ken haar al enige tijd als een burgemeester met veel gevoel voor het thema vriendschap. Daarom is zij ook een van de auteurs in het boek “Echte vriendschap”. Vanavond leest ze een ingekorte versie voor van haar verhaal over haar drie jeugdvriendschappen, de rode draad door haar leven. Van de lagere school via de middelbare school en haar studententijd tot ver in haar volwassen leven, waarin ze onder meer een fanatieke karateka was. 

Marga studeerde in Leeuwarden af als neerlandica. Dat blijkt uit haar schrijf- en voorleesstijl. Zorgvuldig gekozen woorden. Fraai en intens. Zoals het volgende fragment over haar karate- en hartsvriendin Thera die enkele jaren geleden stierf aan de gevolgen van kanker: “In drieëntwintig jaar vriendschap hebben we de meeste uren aan de eettafel doorgebracht. Thera kon er wat van, in onze of haar eigen keuken. Aan tafel met haar was een feest. Wat we meemaakten, wie we bewonderden, gedoogden of verachtten, wat we lazen en zagen, wat ons boos maakte of verontrustte; alles kwam voorbij. Steeds meer werden we elkaars boek dat gelezen mocht worden. Voor de rouwadvertentie gebruikten we haar gedicht over Hopper-kleuren. Omdat Thera kon leven als geen ander.”

Na afloop bevraag ik haar kort over het verhaal. Dat haar vriendschappen eigenlijk zogenaamde ‘trapvriendschappen’ waren, relaties die bij een specifieke levensfase horen en daarom ook weer even plots kunnen eindigen als ze beginnen. En over het verschil tussen mannen- en vrouwenvriendschappen. Marga kan jaloers zijn op wat mannen samen hebben: “Geen ingewikkeld gedoe, maar lekker makkelijk, lol maken, slap ouwehoeren en bier drinken, basta.”

De pauze nadert. Tijd voor een drankje. En een hapje. Samen eten is meer dan alleen het vullen van een volle maag. Het verbindt, het verbroedert en verzustert. Het bevordert en onderhoudt bij uitstek vriendschappen. 

Ik roep Aram voor de tweede keer op het podium. Hij legt uit welke hartige, Armeense pasteitjes hij en de meiden die hem hebben geholpen voor vanavond hebben gemaakt. Inclusief heerlijke, bijpassende, eveneens Armeense kruidendrankjes. Vol trots worden ze geserveerd terwijl het publiek de verhalen en muziek laten bezinken en elkaar ontmoeten. In een mooie, vriendschappelijke sfeer. 

Mirjam en ik bereiden intussen het tweede deel van de Avond van de Vriendschap voor. En zo onopvallend mogelijk zoekt de bejaarde vriend van Aram een plekje in het publiek. Ik schud hem de hand. Zonder woorden.

Na de pauze vertel ik om te beginnen over de wolf en het lam die beiden in ieder mens zitten. Kwaad en goed. En wie wint, is wie het meest wordt gevoed. Ik citeer uit de dialoog tussen rechter Frank Wieland en Willem Holleeder, waarmee vorige week de behandeling van diens strafzaak werd afgerond. Wieland hield Holleeder de parabel voor en refereerde daarbij aan de gewelddadige opvoeding van de topcrimineel, die in zijn jeugd vaak werd geslagen door zijn alcoholistische vader, en vroeg hem wat hij was geworden, wolf of lam? Holleeder antwoordde op zijn bekende manier, met een Amsterdamse tongval en een kwinkslag: “Geen van beiden. Ik ben een goudvis, opgesloten in een kom.”

Ik gebruik het voorval als bruggetje naar mijn volgende gast: een vrouw die in haar jeugd ook bont en blauw werd geslagen door haar vader. Maar zij werd géén dader, zij bleef een slachtoffer. Keer op keer. Door verschillende, opeenvolgende ‘geliefden’. Steeds weer liep ze in de val. Nu woont zij in een Beschermd Wonen-project. Omwille van haar veiligheid. Niemand weet waar precies. Ik vraag het publiek, waaronder enkele journalisten en fotografen, onder andere van het Friesch Dagblad, haar anonimiteit te respecteren. Te garanderen.

Ze betreedt het podium, komt naast me zitten en ik interview haar over haar heftige, gruwelijke levensloop. Haar jeugd. Haar relaties. Het geweld. Waar ze zich sindskort, na tientallen jaren, aan het uitworstelen is. Eindelijk. Licht aan het eind van de tunnel. Dankzij de opvang. Dankzij de hulpverleners. En dankzij een unieke vriend en vriendin, die vanavond beiden aanwezig zijn.

Het is een indrukwekkend, aangrijpend programmaonderdeel dat zich voltrekt in de absolute beslotenheid en vertrouwelijkheid van de Bij Bosshardt-huiskamer. Ook dat hoort bij een Avond van de Vriendschap. 

De volgende dag zal de vrouw mij app’en: “Dit is de eerste keer dat ik een stukje van mijn leven in het openbaar heb verteld. Ik vond het fijn. Ik heb in geen tijden zo goed geslapen. Leve de vriendschap. Meer meer meer!”

Francesco Arriu beklimt voor de tweede keer het podium. Hij bezingt, op mijn verzoek, een waanzinnig mooie uiting van vriendschap die hij zelf op een dag van een onbekende vrouw ontving. Zomaar. Volkomen onverwachts.

Voor hij het lied speelt beschrijft hij eerst de gebeurtenis.

Hij trad op in Teheran (Iran). Live. Op een plein. Er waren heel veel toeschouwers, ook vrouwelijke, allemaal gesluierd, en een van hen kwam tijdens de show plotseling vanaf de zijkant het podium oplopen en omhelsde hem. Een overrompelende ervaring. Het mocht niet wat ze deed, besefte hij direct. De vrouw droeg een boerka maar Francesco zag dat ze huilde. Hij was onmiddellijk bang voor de gevolgen. Voor haar. Ze verliet het podium zonder een woord te zeggen. 

Francesco vertelt dat hij niet weet of het ook echt vriendschap was, of iets anders, maar hij heeft het wel zo geïnterpreteerd. Omdat het voorval door zijn hoofd bleef spoken schreef hij het in een lied van zich af: “Velo Nero”. Als een eerbetoon aan de onbekende vrouw en haar mooie vriendschapsgebaar.

Het einde van de Avond van de Vriendschap nadert. Voor ik afsluit doe ik een oproep aan het publiek. Ik vraag ze om de komende maanden gezamenlijk iets te doen voor iemand (of een groep mensen) die een opkikkertje goed kan gebruiken. Ik noem het een vriendendienst. Aram heeft me toegezegd een en ander te zullen coördineren en Bij Bosshardt Sneek zal als uitvalsbasis dienen voor het initiatief. Wat er ook uit mag komen.

Ik ga deze vraag tijdens de verdere tour in de andere steden ook aan de toeschouwers voorleggen, in de hoop dat we in de loop van 2019 acht vriendendiensten mogen begroeten als mooie, waardevolle follow-ups na een Avond van de Vriendschap.

En dan is het tijd om iedereen te bedanken. De gasten en de leiding, de vrijwilligers en de deelnemers van de Bij Bosshardt-huiskamer in Sneek die deze avond mogelijk hebben gemaakt, gastvrij en liefdevol.

Ik sluit de Avond van de Vriendschap af met het gedicht “Meer meer meer”. Dat doe ik standaard. Het is een statement. Tegen vijandschap. Tegen haat zaaien. Voor vriendschap zaaien. Vanaf nu. Hoe meer hoe beter. Meer meer meer! 

De volgende Avond van de Vriendschap is op 14 februari 2019 in Bij Bosshardt Urk. Dan zal Aram ook weer acte de présence geven, want tijdens de tour nemen we steeds een gast van de ene naar de andere locatie met ons mee. Vriendschap is verbinding. Meer meer meer! 

Voor vragen of opmerkingen over de Avond van de Vriendschap of informatie over de tour: info@podiumharlingen.nl.